اشغالگران پرتغالی در سرزمین سرخپوستان

محمدرضا مرادی _ تحلیلگر سیاسی

داستان غارتگری و کشورگشایی استعمارگران پرتغالی، محدود به آسیا و آفریقا نبود و آنان همپای رقیب چپاولگر خود اسپانیا، به قاره آمریکا نیز دست‌درازی کردند. در میان سرزمین‌های سرخپوستان، برزیل سرزمینی بود که به‌طور اتفاقی در سال 1500کشف و سهم اشغالگران پرتغالی شد.
در اوایل قرن‌شانزدهم میلادی بود که نخستین کمپانی بهره‌برداری از برزیل توسط یهودیان ایجاد شد. ابتدا از چوب برزیل استفاده کردند و بعد کشتزارهای نیشکر را برای بهره‌برداری به راه انداختند و برای تحقق این امر بود که داستان انتقال هزاران برده آفریقایی به برزیل آغاز شد. در مورد تعداد بردگان سیاهپوستی که از سال 1500تا 1850به برزیل آورده شدند، اختلاف است. بنابر آخرین بررسی‌ها این تعداد بیش از 3.5میلیون نفر ذکر شده است که البته طبق بررسی‌های قدیمی‌تر، این رقم، تا دوبرابر نیز تخمین زده می‌شود.
برزیل تا اواسط قرن هفدهم، تولیدکننده اصلی شکر بود و به همین‌خاطر این مستعمره پرتغال، خریدار اصلی برده به‌حساب می‌آمد. جمعیت اندک بومیان، براثر بیگاری به سرعت تلف شدند؛ درحالی‌که استعمارگران برای آماده کردن زمین‌ها، کاشت و برداشت، حمل و سرانجام نرم‌کردن و تصفیه نیشکر به کارگران فراوانی نیاز داشتند. شاه پرتغال زمین‌ها را برای بهره‌برداری به بزرگ مالکان درجه‌یک برزیل واگذار کرده بود. کار برجسته تسخیر برزیل باید با سازماندهی تولید توأم می‌شد. شاه، قلمرو وسیع کشف نشده‌ای را به دوازده «فرماندار عالی نظامی» اعطا کرد تا برای خدمت به شاه از آن بهره‌برداری کنند.
نیشکر، شمال‌شرقی برزیل را به ویرانی کشید. حاشیه پرباران ساحلی، خاکی حاصلخیز و سرشار از هوموس و مواد معدنی داشت و پوشیده از جنگل بود. به قول کاسترو: این منطقه جنگلی حاره، بر اثر کشت نیشکر به علفزار تبدیل شد. این اراضی که به‌طور طبیعی برای کشت مواد غذایی مناسب بود، منطقه‌ای قحطی زده شد.
آتش زدن اراضی که راه را برای کشت نیشکر می‌گشود، گیاهان و حیوانات را به نابودی کشاند. نسل گوزن، گراز، خوک خرطوم‌دار و خرگوش از بین رفت. پوشش سبز گیاهی و گل‌ها و حیوانات بومی فدای کشت گسترده نیشکر شد.
برزیل در اوایل قرن نوزدهم میلادی پس از 3قرن اشغال، به ظاهر استقلال یافت و پرتغالی‌ها از آخرین مستعمره خود در سرزمین سرخپوستان خارج شدند، اما حقیقت آن است که سیاست‌های امپریالیستی، برزیل و دیگر کشورهای آمریکای‌جنوبی را تا سالیان متمادی تحت‌سلطه خود نگه داشت که امروز نیز همچنان آثارش بر فرهنگ و اقتصاد و سیاست این سرزمین‌ها قابل‌مشاهده است.